Mądrość tłumu to pojęcie, które zyskuje na popularności w erze cyfrowej, kiedy coraz więcej osób ma dostęp do informacji i możliwość udziału w dyskusjach na globalną skalę. Mądrość tłumu (ang. „wisdom of the crowd”) zakłada, że ludzie jako zbiorowość, są w stanie podjąć lepsze decyzje i osiągnąć lepsze odpowiedzi na pytania niż jednostki działające samodzielnie. Okazuje się, że nawet jeżeli jednostki składające się na tłum posiadają ograniczoną wiedzę i zmysł obserwacji, to suma ich indywidualnego doświadczenia i intuicji może okazać się wartościowa i precyzyjna. Ale czy jest to zawsze prawda? Czy zawsze możemy polegać na mądrości tłumu? Przyjrzyjmy się temu bliżej.
Historia Pojęcia
Jako pierwszy do „mądrości tłumu” nawiązał Arystoteles w Polityce, jednak pojęcie „mądrości tłumu” zostało po raz pierwszy sformułowane przez francuskiego filozofa Gustave’a Le Bona w książce z 1895 roku „Psychologia tłumu”. Według Le Bona, tłum jest jednostką psychologiczną, która charakteryzuje się brakiem indywidualnej odpowiedzialności i autonomii, a także tendencją do podążania za przywódcą. Jednocześnie jednak, tłum jest w stanie wykazać się mądrością i może osiągnąć poziom myślenia wyższy, niż pojedyncza jednostka.
„Mądrość tłumu” opisana została też przez Sir Francisa Galtona, brytyjskiego naukowca i statystyka, w 1907 roku. Galton przeprowadził eksperyment i zauważył że podczas konkursu, w którym uczestnicy mieli zgadywać wagę byka, żadne z indywidualnych zgadnięć nie było dokładne, ale średnia z wszystkich zgadnięć była zdumiewająco bliska rzeczywistej wartości. To obserwacja doprowadziła Galtona do wniosku, że grupa ludzi, nawet jeśli nie są oni specjalistami w danej dziedzinie, może dać lepszy wynik niż jednostka. Oczywiście zawsze trzeba uwzględnić by odrzucić skrajne wyniki, które mogłyby zakłócić wyniki.
Jak Działa Mądrość Tłumu
Kluczowe informacje są ukryte często na poziomie intuicji pojedynczej jednostki, co tłumaczy potęgę tego narzędzia. Mądrość tłumu działa najlepiej, gdy spełnione są pewne warunki:
Tłum musi być zróżnicowany. Oznacza to, że jego członkowie powinni mieć różne doświadczenia, perspektywy i umiejętności. Im więcej różnorodności – wieku, płci, kultury i doświadczenia – tym lepsze rezultaty na poziomie grupy. Opinie jednostek muszą odnosić się do różnych aspektów danej kwestii, aby tłum mógł uzyskać szeroki obraz sytuacji.
Tłum musi być niezależny, co oznacza, że decyzje jednej osoby nie powinny wpływać na decyzje innych.
Tłum musi mieć dostęp do pewnej formy agregacji informacji, która pozwala na połączenie indywidualnych decyzji w jedną decyzję zbiorową. Metody, takie jak głosowanie większościowe, hierarchiczne podejmowanie decyzji czy algorytmy oparte na sztucznej inteligencji, mogą być wykorzystane w zależności od kontekstu i celu grupy.
Zastosowania Mądrości Tłumu
Jednym z najczęstszych przykładów mądrości tłumu jest rynek giełdowy. Mimo że żaden inwestor nie jest w stanie przewidzieć z dokładnością, jakie będą przyszłe ceny akcji, jednak jako grupa, inwestorzy na ogół są w stanie ustalić ceny, które odzwierciedlają rzeczywistą wartość firmy.
Mądrość tłumu ma wiele praktycznych zastosowań. Używana często jest w formie ankiet. Może być użyta także w przewidywaniu wyników wyborów, prognozowaniu pogody a nawet w tworzeniu lepszych systemów rekomendacji.
Wielkie technologiczne firmy wykorzystują mądrość tłumu w swoich algorytmach sztucznej inteligencji. Google używa linków jako głosów zaufania, które pomagają w rankingu stron internetowych, podczas gdy np. Amazon korzysta z ocen i recenzji użytkowników do rekomendowania produktów. Google Bard, OpenAI (ChatGPT, Microsoft Bing) czy Midjourney używają też „mądrości tłumu” do nauki swoich algorytmów, dlatego tak zaciekle cenzurują dezinformacje w internecie.
Pułapki Mądrości Tłumu
Chociaż mądrość tłumu ma wiele zalet, ma też swoje wady. Jednym z problemów jest „efekt stadny”, gdzie ludzie zaczynają naśladować decyzje innych zamiast myśleć samodzielnie.
Grupa może być podatna także na błędne przekonania, manipulacje czy propagandę, prowadzącą do rozprzestrzeniania się fałszywych informacji. Więcej informacji na temat manipulacji dostępne tutaj.
Innym problemem jest „efekt eksperta”, kiedy ludzie zbytnio polegają na opiniach ekspertów zamiast korzystać z różnorodności tłumu. Ważne jest, aby grupy nie były zdominowane przez jednego lub kilku liderów lub nie uległy propagandzie czy dezinformacji.
Podsumowanie
Mądrość tłumu to potężne narzędzie, które może przynieść ogromne korzyści, jeśli zostanie użyte prawidłowo. Może pomóc nam w podejmowaniu decyzji, przewidywaniu wyników i rozwiązywaniu problemów. Jednak nie jest to narzędzie doskonałe i ma swoje ograniczenia.
Wnioski są jasne – nawet jeśli często darzymy większym zaufaniem opinie ekspertów, nie należy ignorować intuicji i doświadczenia całego społeczeństwa. Zjawisko zwane mądrością tłumu przypomina nam o mocy kolektywnej inteligencji.
Podczas korzystania z mądrości tłumu ważne jest, aby pamiętać o potencjalnych pułapkach, takich jak efekt stadny, efekt eksperta, propaganda, dezinformacja czy manipulacja. Ważne jest także zapewnienie zróżnicowania i niezależności tłumu oraz odpowiedniego systemu agregacji informacji.
Mądrość tłumu to fascynujące zjawisko, które obecnie jest bardzo wykorzystywane. W miarę rozwoju sztucznej inteligencji, prawdopodobnie większość społeczeństwa uzna ją za świadomą i zapomnij o tym że jej „inteligencja” i zdolność przewidywania przyszłości opiera się na danych jakiej dostarczamy jej każdego dnia w formie dostępu do naszej prywatności, czyli de facto do nieograniczonego dostęp do naszych poglądów, które definiują potęgę „mądrości tłumu”.
